Waarom u zich zorgen moet maken over stof

Sommige HSE-experts beschouwen stof als het “nieuwe asbest in de bouwindustrie”, omwille van zijn mogelijk schadelijke gevolgen voor de gezondheid en veiligheid.

Stof ontstaat op bijna ieder punt in het bouwproces; tijdens het boren, zagen, uitbreken, schuren en het transport

Stof kan leiden tot ernstige gezondheidsproblemen alsook een vermindering in productiviteit en werkcomfort, afhankelijk van het basismateriaal dat verwerkt werd, de grootte van de stofdeeltjes, de concentratie van het stof in de lucht en de duur dat arbeiders aan het stof blootgesteld worden. Daarenboven blijft stof niet simpelweg op de bouwwerf. Het verspreidt zich makkelijk naar andere zones, waar het een invloed heeft op de mens, natuur en omgeving.

Laten we eerst wat belangrijke achtergrondinformatie over stof onderzoeken voor we de consequenties ervan nagaan.

Wat is stof?

Stof is opgebouwd uit fijne vaste deeltjes, die zich gemakkelijk verdelen en rondzweven in de lucht. Stofdeeltjes kunnen heel klein zijn, en wanneer ze kleiner zijn dan 10 micron worden ze geklasseerd als fijne stofdeeltjes of fijnstof.

Stof groter dan 10 micron wordt geklasseerd als grofstof. Laten we dat even in perspectief plaatsen: een menselijk haar is gemiddeld 60 micron dik. Fijnstof is onzichtbaar voor het menselijk oog, en is alleen zichtbaar als er veel van aanwezig is in de lucht (stofwolken). Fijnstof kan, omwille van zijn kleine deeltjesgrootte tot twaalf dagen in de lucht blijven hangen. Soms zien we het stof niet, maar kunnen we het ruiken.

Als een kamer bijvoorbeeld “naar beton” ruikt, dan kan het zijn dat er cement in de lucht circuleert. Fijne stofdeeltjes zijn het gevaarlijkst. Ze kunnen immers zo klein zijn dat ze in het ademhalingssysteem kunnen doordringen en mogelijk schade op de lange termijn kunnen aanrichten.

Te lange blootstelling aan inadembaar stof dat siliciumdioxide bevat kan zelfs kanker, stoflong en chronische obstructieve longaandoeningen (chronic obstructive pulmonary diseases, COPD) veroorzaken.

Hoe ontstaat stof?

Stof ontstaat door het schuren van materialen tijdens het boren, beitelen, zagen of slijpen. Maar stof kan ook ontstaan door circulatie, wanneer het opwaait door de wind of door de beweging van stoffige materialen door transport of bij het mengen van poederige grondstoffen, zoals bij het maken van cement.

Afhankelijk van het verwerkte materiaal kunnen er verschillende soorten stof ontstaan. Hieronder volgen twee van de meest gevaarlijke soorten stof, die voorkomen in de bouwsector.

Stof met een kristallijne structuur: wordt voortgebracht door het schuren van materialen die siliciumdioxiden bevatten, bijvoorbeeld zandsteen, beton, mortel of tegels.
Het stof bevat inadembare kristallijne siliciumdioxiden (IKS) en heeft een poederstructuur:
Het komt voor door het schuren van hout of behandeld hout zoals vezelplaat van gemiddelde dichtheid (Medium-Density Fiberboard, mdf).

Stof is overal aanwezig op de bouwwerf

Het is een feit dat stof overal aanwezig is op de bouwwerf. Het komt op bijna ieder punt tijdens het bouwproces voor; tijdens het boren, zagen, uitbreken, schuren en het transport. Het is zo alomtegenwoordig dat het vaak als normaal beschouwd wordt en dus niets is om zich zorgen over te maken. Maar dat is een valse conclusie.

Er is veel stof

Sommige taken creëren een grote hoeveelheid stof. Het maken van sleuven in baksteen en het installeren van elektrische kabels kan bijvoorbeeld +/- 17 kilo stof per uur veroorzaken. Het afbreken van betonnen plafonds voor het aanbrengen van palen kan ongeveer 6 kilo stof per uur met zich meebrengen.

Als we al het stof dat tijdens een normale werkdag op een werf ontstaat optellen, komen we tot een hele grote hoeveelheid stof waaraan uw werknemers blootgesteld worden. Hier volgt dus de belangrijkste reden waarom u zich zorgen zou moeten maken over stof.

Siliciumdioxidestof

Stof ontstaat op bijna ieder punt in het bouwproces, ook in het zagen van beton.

Er sterft ieder jaar een choquerend hoog aantal mensen aan longkanker die veroorzaakt werd door de te lange blootstelling aan inadembaar siliciumdioxidestof. Andere mensen hebben zo erg te lijden aan stofgerelateerde ziekten dat ze niet langer kunnen werken. Stof kan dus ernstige gevolgen hebben op uw personeel indien het niet daadkrachtig wordt aangepakt. Verschillende nationale en internationale organisaties zijn zich bewust van de dringendheid van de problematiek en hebben initiatieven en campagnes gelanceerd om stof te bestrijden op de werkvloer (zie infokader onderaan deze pagina).

U bent als werkgever verantwoordelijk voor de gezondheid en veiligheid van uw arbeiders op de bouwwerf. De wet reguleert al veel, maar gezien de gevolgen voor de getroffen personen en hun families zou het ook in uw belang moeten zijn om uw werknemers zo goed mogelijk te beschermen.

Wat zijn de gevolgen?

Wanneer de mens stof inademt treedt het natuurlijke afweermechanisme in werking, bijvoorbeeld door te niezen of te hoesten. Maar die menselijke afweermechanismen zijn maar beperkt en voor sommige soorten stof zijn ze niet efficiënt. Er moet speciale zorg gedragen worden wanneer er met materialen gewerkt wordt die siliciumdioxiden bevatten. Siliciumdioxide is een natuurlijke stof.

Het aardoppervlak is voor ongeveer 27% opgebouwd uit deze stof. Het komt voor in veel vaakgebruikte materialen op de bouwwerf, zoals zandsteen, beton, mortel, tegels, bakstenen, enzovoort. Er ontstaat fijn stof dat inadembare kristallijne siliciumdioxiden (IKS) bevat wanneer deze materialen bewerkt worden. Te langdurige blootstelling aan deze IKS-deeltjes kan zeer gevaarlijk zijn omdat ze tot diep in de longen binnendringen en zich op de longblaasjes (alveolen) vastzetten. Na verloop van tijd zal er littekenweefsel gevormd worden, wat het vermogen om zuurstof in te ademen vermindert. Deze ziekte wordt silicose genoemd en is ongeneeslijk.

Hoe siliciumdioxidestof inademen permanente schade kan veroorzaken in de longen.

Stof heeft niet enkel een invloed op de longen, het kan ook leiden tot andere gezondheidsproblemen, zoals irritatie van de ogen of huid, of allergische reacties. De meeste van deze ziektes hebben langere tijd nodig om zich te ontwikkelen, maar het kan ook relatief snel gaan bij hoge blootstelling aan schadelijk stof en kan zeer ernstige problemen veroorzaken, zoals:

Het verminderen van de arbeidsgeschiktheid
Het verminderen van de levenskwaliteit
Permanente gezondheidsschade

uw personeel beschermen tegen stof heeft een aanzienlijke impact op de gezondheid en levenskwaliteit van uw personeel.

Stof vermindert de productiviteit en verhoogt de onderhoudskosten

De meeste mensen werken liever in een nette omgeving waar het lichaam, de kleren en de omgeving proper blijven en er geen persoonlijke beschermingsuitrusting gedragen hoeft te worden. In stofwolken werken kan ook het risico op verwondingen verhogen, omwille van de verminderde zichtbaarheid en ze kunnen werknemers afleiden omwille van irritatie van de ogen, niezen, hoesten of het snuiten van de neus.

Maar dat is niet de enige reden om het stof binnen de perken te houden. U kunt de productiviteit aanzienlijk verhogen en de onderhoudskosten verlagen door middel van gepaste maatregelen tegen stof door:

De voorbereidingstijd te verkorten: geen of minimale tijd om de zone af te zetten voor de werken starten
Schoonmaaktijd te verkorten: afhankelijk van de toepassing kunt u tot 99% van schoonmaaktijd besparen
Schade te beperken aan leidingen en armaturen: zoals tapijten en andere meubelstukken
De levensduur van machines te verhogen: tot 60% en tot 20% voor inzetstukken
Toepassingssnelheid te verhogen: tot 20% met properder en scherper gereedschap